ISTORIJA CRNE GORE

Kao i priroda, i istorija Crne Gore je vrlo zivopisna. Burni zivot Crne Gore zacinili su mnogi, ali njena vecita zelja za slobodom ostala je dominantna kroz celu istoriju. Svaki dio Crne Gore ispricace radoznalom putniku razne zanimljive price iz svakog perioda - od grandioznog Rimskog carstva do modernog doba. Iako povrsinom dosta mala, ova ponosna drzava o svojoj istoriji ima dosta toga da kaze.
Ime "Crna Gora" spominje se prvi put u povelji kralja Milutina 1276.god. Smatra se da je dobila ime po gustim sumama koje su prekrivale planinu Lovcen i podrucje oko njega. Sume su bile toliko tamne da su posmatracu odavale utisak "crne" gore.
Za vreme rimskog carstva teritorija Crne Gore prostirala se teritorijom Duklje. Naseljavanjem Slovena u VII vijeku, hriscanstvo ubrzo dobija primat na ovim prostorima.
Duklja je obuhvatala oblast Skadarskog jezera sa obliznjim planinama. Prvi njen knez bio je Vladimir. Nezavisnost stice 1040. godine, a kraljevinom je proglasena 1077. Time postaje jedna od prvih nezavisnih drzava na Balkanu. Dobija ime Zeta, sto na staroslovenskom znaci zeteoci.

Zbog cestih nemira i politickih previranja, posle smrti vladara iz dinastija Vladimir i Vojisavljevic, Vizantija preuzima dominaciju nad Zetom. Veliki zupan Nemanja koji 1185. zauzima vodecu poziciju na ovim prostorima, Zeti ne menja status nezavisne drzave koju je ona prethodno imala. U XIV vijeku pod vodstvom dinastija Balsic i Crnojevic postaje nezavisna feudalna drzava, i polako se siri zahvaljujuci neumornim odolevanjima pred vojskama kakve su bile : albanska, a kasnije turska i mletacka.
Tokom vladavine Crnojevica, usled jakih napada turske vojske, narod zajedno sa Crnojevicima postaje primoran da se povuce ka planini Lovcen. Ivan Crnojevic se odlucuje za Cetinje kao svoje uporiste i tu gradi dvorac i manastir. Cetinje tako postaje sinonim za duhovnu i drzavnu slobodu. Djuradj Crnojevic, sin Ivana Crnojevica, kratko vlada, ali za sobom ostavlja neprocenjivo blago. Za vreme njegove vladavine 1493. god. otvara se prva stamparija na Balkanu, a godinu dana kasnije, 1494. stampa se i prva knjiga - Oktoih. .

.Turci preuzimaju vlast nad Crnom Gorom 1496. i pripajaju je skadarskoj provinciji. I pored toga Crna Gora zadrzava visok stepen autonomije, a nezavisnost u potpunosti vraca 1645.god.
Na celo Crne Gore dolaze vladike koje preuzimaju rukovodjenje zemljom. Tadasnji organi vlasti bili su Opstecrnogorski zbor i Skupstina glavara, a na nizim nivoima zborovi glavara. 1697.god. Zbor Crnogoraca izabira Danila I za vladiku. Tada pocinje osnivanje dinastije Petrovic i njihova borba za jedinstvenost vere i politike.
Petar I Petrovic ( 1784 - 1830 ) jedna je od najsvjetlijih licnosti crnogorske istorije. Sa njim na celu, Crna Gora ucvrscuje svoju nezavisnost, a posle velikih pobjeda nad brojnijom turskom vojskom, oslobadja se turskog uticaja i dominacije. On ujedinjuje crnogorska plemena i priblizava crnogorsko primorsko stanovnistvo, koje je tada bilo pod uticajem austrougarske. Naslednik Petra I Petrovica bio je Petar II Petrovic Njegos. Izuzetan drzavnik, filozof i knjizevnik. Ova grandiozna licnost za vreme svoje vladavine formira drzavne institucije, administrativnu i drzavnu vlast. Odrzavao je veze sa Rusijom i vodio ceste borbe protiv Turaka. Napisao je dela kao sto su "Gorski vijenac" i "Luca mikrokozma" koja su ga ucinila jednim od najvecih svetskih pisaca. Za vreme vladavine njegovog naslijednika Danila suverenitet Crne Gore je ojacan i formalno priznat. Tome je doprinela i velika pobeda na Grahovcu 1858.god nad turskom vojskom. .

Crnogorski narod iako brojcano manji odneo je zanacajan broj pobeda nad Turcima. Za vrijeme knjaza i kralja Nikole odigrale su se dvije znacajne bitke: Vucedolska i bitka na Fundini. Kralj Nikola je omogucio Crnoj Gori ostvarenje bitnih politickih ciljeva. Crna Gora je pod njegovim vodjstvom povratila Bar i Ulcinj i tako dobila dio jadranske obale, takodje je vratila Podgoricu, Kolasin i Niksic. Na berlinskom kongresu dobila je puno medjunarodno priznanje. Cinjenica, da je Crna Gora jedina zemlja na Balkanu, koja je uspesno odolevala Osmanlijskoj imperiji, zadivila je Evropu i Crna Gora postaje kraljevinom 1910. god.
XX vijek za Crnu Goru predstavlja tezak period, jer ona tada gubi samostalnost i nestaje sa politicke mape Evrope. Kada je izbio Prvi svetski rat Crna Gora staje na stranu Srbije i saveznika. 1916. god. nakon kapitulacije pred austrougarskom, kralj Nikola odlazi u egzil. Jedno vreme provodi u Italiji, a potom odlazi u Francusku. Pokusaji kralja i njegove vlade da uticu na tadasnja zbivanja u Crnoj Gori bili su bezuspesni. Srbija aneksira Crnu Goru 1918. god. i ona tim cinom gubi sve sto je vekovima sticala : drzavnost, vojsku i dinastiju.

Padom Kraljevine Jugoslavije pred fasistickom Njemackom u Drugom svjetskom ratu, Crna Gora jos jednom dokazuje da duh slobode koji nosi njen narod nije nestao. 13. jula 1941. god. crnogorci u velikom broju dizu ustanak protiv italijanskih okupatora.
Posle drugog svjetskog rata Crna Gora popravlja svoj drzavno pravni status i postaje jedna od sest ravnopravnih republika Jugoslovenske federacije.
Nakon burnih godina krajem XX vijeka, i raspada SFR Jugoslavije, Crna Gora ostaje u savezu sa Srbijom, te danas te dvije republike cine savez drzava Srbija i Crna Gora.

Perast

Perast-setnja kroz vjecnost

Boka, vječna inspiracija…njeni gradovi, mjesta, ponte, portuni, brodovi, umjetnici…

Gospa od ŠkrpjelaKad se prođu Verige (najuži dio zaliva) sretnete se sa drevnim gradom koji svojom slavom i imenom nadmašuje i mnogo veće od sebe, Perast sa otocima svojim.

U Perastu postoje dva muzeja, onaj na otoku Gospaod Škrpjela i muzej u samom gradu.

Otok Sveti GeorgijeTripo Kokolja (1661-1713), slavni barkonli slikar čijim djelima je ukrašen peraška Gospa od Škrpijela. Marko Martinović (1663 – 1716) je čovjek koji je u Perastu započeo prvu privatnu i priznatu pomorsku školu u svijetu, gdje su se pomorskim vještinama počeli obučavati ruski plemići koje je u tu svrhu tamo poslao ruski imperator Petar veliki.

Pogled na Perast sa obronaka planine OrjenMatija Zmajević (1680-1735) je postao admiral ruske Baltičke flote i bio je jedan od glavnih brodograditelja ruskog cara Petra velikog. Proslavio se u mnogim pomorskim bitkama protiv Šveđana, zbog čega je dobio orden Alaksandra Nevskog.

ULCINJ

Ulcinj je jedan od najstarijih gradova na jadranskog obali koji već dvadeset pet vjekova prkosno odolijeva zubu vremenu. Čudesno izdignut na hridinama iznad otvorenog mora, okrenut Otrantu neodoljivo osvaja sva vaša čula. Kroz vijekovima nataložene različitosti kultura i civilizacija stopljenih u jednu cjelinu. Nešto nalik na mali raj na zemlji, vanvremenski isklesan u vijekovima krvavih borbi, prkosa, ponosa i ljubavi svih onih koji su ovo mjesto posjetili bar jednom u životu.

Najraniji tragovi nas vode do praistorijskog vremena kad je Ulcinj pripadao Ilirima, narodu indoevropskog porijekla. Ulcinjski stari grad su osnovali još u V vijeku p.n.e. Kolhiðani zbog čega je prvobitno i dobio ime Kolihinium. U II vijeku (163 god p.n.e) osvajaju ga Rimljani od ilirskog plemena Olcinijatas i tadašn Za vrijeme rimske vladavine Olcinijum dobija poseban status, kao grad sa naročitim privilegijama (opida civijum romanoruma) a kasnije i kao grad sa samostalnim statusom ( Municipija). Zbog svog izuzetnog geografskog položaja, reljefa i blage klime oduvijek je bio meta velikih osvajača. Ulcinj je grad čije su zidine često rušene u ratovima ali isto tako i obnavljane od strane svih onih koji su zbog izuzetne ljepote ovog drevnog grada pronalazili svoj mir izgraðujući sebi utvrðenja i rezidencije. Vizantijski car Justilijan ga je obnovio i napravio utvrðenja a nakon njega Nemanjići, Balšići, Mlečani i Turci. Godine 1183 grad je zauzeo srpski župan Stefan Nemanja i u to vrijeme Ulcinj je postao jedan od najznačajnijih primorskih gradova.

Negdje u to vrijeme izgraðena je i čuvena kula Balšića a interesantan podatak je da je baš u njoj boravio čuveni reformator Talmuda (Sabataj Cevi) koji je 1676. godine, nakon što je prešao u islam tu i umro poznat kao Muhamed Efendija. Iako nikad nije bio prava prijestonica Ulcinj je bio omiljena destinacija koju su vladari Zete koristili za svoje rezidencije.

Sin zetskog kralja Vukana, Nemanjin unuk Ðorðije boravi u Ulcinju 1252 godine. 1281 godine utočište u ovom drevnom gradu našla je i sestra kraljice Jelene, Marija, porijeklom francuskinja, udovica Anselma de Chaurs. Njen grob se do 1571 godine nalazio pred oltarom Bogorodičine ili Markove crkve. Nakon nje i Jelena, udovica kralja Uroša I koja je zajedno sa sestrom Marijom podigla franjevački manstir 1278 godine. Ulcinj je ugostio još jednu vladarku Jelenu, udovicu cara Dušana koja je gospodarila ovim nadaleko poznatim, mirnim utočištem bivših vladara i vladarki. U njemu je kao u svojoj prijestonici sahranjen Ðurað Stracimirović Balšić. Za vrijeme Nemanjića i Balšića u Ulcinju je postojala i kovnica novca.Jedan od bezuspješnih opsada Ulcinjskog Starog grada pripisuje se Mongolima. Pošto su se okanili Ulcinja Mongoli su opustošili susjedni episkopski grad Svač i pobili sve njegove stanovnike. Istorijski izvori govore da je Svač obnovila kraljica Jelena u XIII vijeku a po legendi koju su napisali Ðustinijani (1533) i Bici (1610) Svač je imao toliko crkava koliko u godini ima dana, čak i danas se mogu pronaći temelji njih desetak sačuvanih. Mlečani su stavili Ulcinj pod svoju zaštitu 1423 god i ostao je pod njihovom vlašću sve do 1571 godine kad je napadnut i opustošen pao u ruke Turcima.

Poslije bitke Lapanta u Sredozemnom moru iste godine Ulcinjski Stari grad ugostio je kao zarobljenika i čuvenog španskog pisca Migela de Servantesa koji je nakon toga napisao svjetski poznat roman „Don Kihot“. Pošto se grad u to vrijeme zvao Cita di Dolcinio, Servantes je za svog junaka „Don Kihota“ namijenio ljubavnicu Dulcineu koja je nosila ime grada u kome je bio zarobljen 5 godina. I dan danas u Ulcinju postoji trg na kome su se nekad okupljali robovi i trgovali a zove se Trg robova ili Servantesov trg.

Poslije Venecije i Dubrovnika Ulcinj je bio treća flota i jedna od omiljenih gusarskih destinacija. U to vrijeme expanzije piratstva u jednom trenutku u Ulcinju je robovalo oko 100 crnaca koji su nakon oslobaðanja uzeli prezimena porodica u kojima su služili i tako postali pošteni i časni graðani.

Ulcinj je osloboðen od Turaka 11. januara 1878 godine ali je prisajedinjen knjaževini Crnoj Gori tek 30.11.1880. Osim svoje bogate kulturne i istorijske baštine ovaj drevni grad je poznat i po mulitietničkoj i multinacionalnoj strukturi stanovništa koje se kroz istoriju ujedinjavalo i davalo otpor okupatoru, naročito u drugom svjetskom ratu. Na to nas danas podsjećaju mnoge spomen ploče i biste širom grada.

Husein Pasina dzamija Pljevlja

Husein-pašina džamija

Zaslugom Husein-paše Boljanića iz sela Boljanića kod Pljevalja, podignut je u Pljevljima, između 1573. i 1594. godine, jedan od najljepših sakralnih spomenika islamske arhitekture u Crnoj Gori - džamija, po Husein-paši nazvana, Husein-pašina džamija. Džamija je kvadratne osnove iznad koje se diže niska kupola postavljena na kockastom postolju. Ispred glavne fasade formiran je otvoreni trijem nadkriven sa tri male kupole. Uz južnu stranu prizidan je minaret, koji je poslije udara groma 1911. godine, prezidan u vitkiji i viši i danas je jedan od najviših minareta na Balkanu

Unutrašnjost džamije i trijem ukrašeni su bogatom, u polihromiji islikanom ornamentikom sa floranim motivima i citatima iz Kurana. Mihrab (niša za molitve), mimber (propovedaonica) i mahvil (empora) obiluju ornamentikom rađenom u stalaktitima i u uobičajenim turskim perforacijama.

U džamiji se čuva nekoliko starih rukopisnih i štampanih knjiga na arapskom i turskom jeziku, među kojima se izdvaja rukopisna knjiga-Kuran, pisana arapskim pismom i ukrašena minijaturama sa pozlatom, nastala vjerovatno, u XVI vijeku.

BUDVA

Budva se smatra jednim od najstarijih naselja na Jadranu. Legenda, koja svoju potvrdu ima u mnogim grčkim mitovima, kaže da je Budvu osnovao Kadmo, sin feničanskog kralja Agenona. Protjeran iz Tebe stigao je u ove krajeve na volovskoj zaprezi i osnovao Budvu.Usponi velikih mediteranskih kultura obilježili su duh ovog grada, koji se osjeća i danas, kada je Budva izrasla u jedinstveni turistički biser ovog dijela Jadrana. Kao turistička destinacija ovaj grad je poznat od davno - prvi turisti ovdje su stigli još 1923. godine, a danas Budvu često nazivaju i "metropolom turizma" jer je najposjećenija destinacija u Crnoj Gori i jedna od najposjećenijih na Jadranu. Ono što privlači ljude i dovodi ih u Budvu je prije svega nešto što je priroda darovala ovom kraju, a darovala mu je neponovljivu ljepotu sunca, mora i nisku bisernih plaža u podnožju gorostasnih planina.Panoramom budvanske rivijere rasprotranjeni su slikoviti, prirodnim ljepotama prožeti gradići koji ovom dijelu obale daju neponovljivu draž. Izdvajaju se Sveti Stefan, Miločer i Petrovac. Velika vrijednost Budve je i njeno kulturno i istorijsko nasleđe: brojni spomenici, iskopine, tvrdave, manastiri, crkve … Turistički sadržaj ovog grada obogaćuju i tradicionalne manifestacije kulture, zabave, nauke. Posebna priča je noćni život po kome je Budva takođe poznata, njene ulice i trgovi žive do duboko u noć i ako se prepustite budvanskoj večeri i krenete za ritmom koji vam srce diktira i sigurno će vam se dogoditi sjajna zabava. Na kraju tu je i tradicionalno gostoprimstvo koje ce vaš boravak ovdje učiniti još ugodnijim

Istorija i legende

Pogodan geografski položaj i blaga klima uslovili su veoma rano nastanjivanje Budvanskog područja. Najstariji, za sada poznati, tragovi materijalne kulture sa teritorije Budve (Paštrovići, Maini, i Grbalj) sežu daleko u praistoriju, u bronzano i gvozdeno doba kada su ovaj prostor nastanjivala ilirska plemena. To su brojne utvrđene gradine u kojima su živjeli ilirski ratnici u svojim zajednicama i kameni tumuli u kojima su bili sahranjivani.


Kao što ukazuju antički istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala, Budva predstavlja i jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina. Mnoštvo spomeničkog nasljeđa Antike i Srednjeg vijeka upućuju na kontinuiran i aktivan život ovog drevnog grada. Iliri, odnosno ilirsko pleme Enhelejci, smatraju se najstarijim autohtonim stanovništvom Budve. U V vijeku prije nove ere, grčki tragičar Sofokle, među prvim piscima, pominje Budvu i to kao “grad Ilirije”. U IV vijeku prije nove ere kolonizuju je Grci, kada postaje bogato trgovačko središte (emporion), dok je sredinom II vijeka prije nove ere, ili, preciznije 168. godine, osvajaju Rimljani. U I vijeku n.e. rimski pisac Plinije Stariji je pominje kao „utvrđeni grad rimskih građana“. Budva u tom periodu ima sve odlike pravog rimskog grada sa monumentalnim građevinama, popločanim ulicama i masivnim bedemima. U okviru Rimskog carstva ostaće sve do njegovog raspada 395.godine.
Nakon razornog zemljotresa koji je zahvatio budvansko područje, godine 518., Budvom počinju da vladaju vizantijski carevi (535. god.), a po Konstantinu Porfirogenitu, vizantijskom caru iz X vijeka, u IX vijeku, tačnije poslije 841.godine trajno počinju da se u njoj nastanjuju Sloveni, mada postoje podaci o nadiranju slovenskih plemena već u VII vijeku. Većinsko romansko stanovništvo se postepeno stapa sa slovenskim namećući pridošlicama hrišćansku vjeru. Kobne 841.godine, Budvu razaraju Arapi (Saraceni) napadnuvši je s mora. Postoje podaci da su je i Avari još u VI i VII vijeku napadali, pljačkali, pa i nastanjivali, tako da se jedno vrijeme i budvanski zaliv nazivao Avarorum sinus. Vizantijski car Vasilije I ( 867-886 ) istjeruje Arabljane sa istočnih obala južnog Jadrana. Svjedočanstvo relativno brzog oporavka Budve i njenog uspona u X i XI vijeku je podatak da je između 1089.godine i sredine XII vijeka postala episkopsko središte sa katedralnom crkvom Sv. Ivana Krstitelja, a kao takva bila i jedan od predmeta spora između barske i dubrovačke arhiepiskopije.

Pored Raške, prvog centra slovenske srpske države, u XI vijeku se formira i Zeta, bivši Dioklion (Duklja), zahvatavši oblast stare rimske provincije Prevalitane u okviru koje se nalazila i Budva. U toku I Krstškog rata (1096.) ovuda su prošli i logorovali Krstaši. Između 1184. i 1186. godine grad potpada pod vlast države Nemanjića i u njenom sastavu se nalazi sve do sredine XIV vijeka kada prelazi u ruke Balšića. Za vrijeme Nemanjića, odnosno vlasti Cara Dušana (prva pol. XIV vijeka), nastaje »Statut grada Budve«, kao prvi zakonodavni akt koji je Budvi obezbjeđivao izvjesnu samostalnost. U drugoj polovini XIV i početkom XV vijeka njome nakratko upravljaju, prvo Balšići, pa Radič Crnojević, pa Sandalj Hranić i, na kraju, Đurđe Stracimirović. Nakon smrti Đurđa Stracimirovića, Budva prelazi u ruke Mlečana koji je 1403. ustupaju Balši III, pod čijom se upravom sa manjim prekidima nalazila sve do 1419. godine, kada je ponovo preuzimaju Mlečani. Kratko vrijeme je u svojoj vlasti drži i despot Đurađ Branković, da bi 1442. konačno pripala Veneciji pod kojom ostaje sve do pada Republike 1797.godine. U periodu mletačke vlasti u Budvi je izgrađeno malo brodogradilište za gradnju manjih brodova za obalnu plovidbu.Najkarakterističniji antički i srednjevjekovni nazivi za Budvu su: Buthoe, Budua, Butua, Butoba, Budova i Civitas Antiqua, odnosno Stari grad. Od 1797. do 1806. godine Budva se nalazi pod okupacijom Austrije, pa zatim, od 1806. do 1807, njome vlada rusko crnogorska uprava, da bi se između 1807. i 1813. našla pod francuskom okupacijom, a onda, ponovo, pod austrijskom, pod kojom ostaje sve do 1918.godine, kada je oslobađa Srpska i Crnogorska vojska. Drugi svjetski rat odnosi brojne žrtve iz ovog kraja u borbama protiv fašističkih zavojevača. Konačno, 22. novembra 1944.godine, Budva biva trajno oslobođena.

Stari grad



Stari grad je najprivlačniji dio Budve. Podignut je na ostrvcu koje je pješčanom prevlakom bilo spojeno sa kopnom i tako preraslo u poluostrvo. Ovakva poluostrva koja su prava rijetkost nazivaju se tombolo. Među najpoznatijim tombolima je Sveti Stefan, dok se za Budvu i zaboravilo da je to bila.

Stari grad čini jedinstvenu arhitektonsku i urbanističku cjelinu koja kao naselje postoji još od antičkih vremena. Istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala ukazuju na to da Budva predstavlja jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina. Posebna atrakcija Starog grada su njegove zidine koje najvećim dijelom potiču iz srednjeg vijeka, iz perioda Mletačke vladavine. U zemljotresu 1667. g. Budva je srušena a na temeljima starih zidina podignute su nove. Još jednom su bivale oštećene u zemljotresu 1979. g. poslije kojeg je čitav grad obnovljen i uredjen. Danas urbani prostor grada odiše jedinstvom, zahvaljujući skladu spleta uličica i trgova iz kasnog srednjeg vijeka koji čine cjelinu sa čvrstim bedemima, njihovim kulama i gradskim kapijama. Tu gdje se nalaze brojne galerije, šoping centri, barovi i ugodni restorani i gdje se miris mora i pržene ribe prepliću se sa zvucima muzike u vrelini ljetnje noći svako će naći kutak za sebe. Stari grad predstavlja živi izložbeni prostor u kojem se održavaju brojne priredbe u ambijentu originalnih kaleta i nevelikih pjaca. Trg pjesnika i Grad teatar nazivi su koji ukazuju na festivalski karakter Budve.






Kada svane dan u budvanskom Starom gradu imate što vidjeti i posjetiti. Gradska tvrđava Citadela na uzvišenom je mjestu, a na njenom vrhu je ljetnja pozornica na kojoj se odigravaju nezaboravne scene i prizori Grada teatra. Citadela, potiče jos iz V – IV v.p.n.e. Na najvišoj tački je srednjevjekovna kula a pored nje je vidljiva osnova crkve Sv. Marije po kojoj je cijelo utvrdjenje – kastel – nosio naziv “Kastel Sv. Marije“. Šetnja budvanskim zidinama pružiće vam pogled na Stari grad i okolinu iz posebnog ugla. U jugoistočnom dijelu, uključujući i Citadelu, na površinski malom prostoru, nalazi se rijetko vrijedan kompleks od šest crkava iz različitih perioda istorije. Između Citadele i crkve Sv. Ivana nalaze se ostaci monumentalne trobrodne ranohrišćanske bazilike. Sv. Marija in Punta je najstarija precizno datovana gradjevina u, izgrađena je 840.g. Crkva Sv. Trojice sagrađena 1804.g. ispred ove crkve se nalazi grob poznatog književnika i diplomate Stefana Mitrovog Ljubiše, koji je zastupao ove krajeve u austrijskom parlamentu u Beču.Zanimljiva mjesta koje bi ste trebali posjetiti su: Muzej grada Budve, Moderna galerija i Spomen dom S.M.Ljubiše.

Neposredno ispod Gornjeg Manastira, nekolike krivine nize, nalazi se mala zidina na vrhu jednog krsa. Ne vidi se, zarasla je u siblje, daleko od ociju prolaznika. Svi koji tuda prodju cak i kad bi je vidjeli, ne bi znali sto zidina predstavlja i cemu je sluzila. Ta mala kruzna zidina, nalik na mali bedem, sa pogledom na cijele Bjelopavlice i Pjesivce, bila je zamisljena kao mjesto dje ce sjedjeti sve umne glave Crne Gore ili Podostroskog kraja da se dogovore… Bila je zamisljena kao mjesto okupljanja i dogovora. Zidina nije ispunila svoj cilj, ali zborovi su ipak bili odrzavani. O jednom je i pjesma ispjevana: U Ostrogu, u planini, kralj Nikola Sabor cini…”. Kad je isposnik i, kasnije, svetac crnogorki Sv. Vasilije Ostroski dosao iz Tvrdosa, kraj Trebinja, u kraj Ostroski, naisao je na surovu prirodu, krseviti kraj pokriven zbunjem, grmljem, ali u isto vrijeme naisao je i na tisinu, sirok pogled, surovu, ali nedirnutu prirodu. Nakon Svete Gore, gdje je boravio godinu dana, zapoceo je svoju misiju u netaknutom kraju planine Ostrog. Ali ne kako je i zamislio.Knez Raic, tadasnji gospodar Vrazegrmaca, dijela Bjelopavlica, dosao je odmah u sukob sa Sv. Vasilijem. Sv. Vasilije se prvi put susreo sa nasiljem u Ostogu, bio je svjedok nasilja, gledao je svojim ocima kako je covjek suroviji, nekad, i od prirode, kako je covjek nekad opasniji nego djavo. O tom nasilju nad Bozjom misijom Sv. Vasilije je napisao i ovo: “Pisem radi istine da znaju hriscani, da bijah neko vrijeme u Ostrogu, u planini, i prilozih tamo sav moj i trud i moje imanje… Obnovih tamo ono sto se i na samom djelu vidi. I mnogi mi pakost cinise, ali mi Bog bi uz mene u svakom dobrom djelu…”. Na nasilje kneza Raica, Sv. Vasilije je odgovorio cutanjem i nenasiljem. Trazeno je od Sv. Vasilija da napusti kraj, i to bi se i desilo da knezu Raicu nije poginulo sest sinova u jednoj bici. Povezujuci pogibiju svojih sinova sa, mozda, svojim nasiljem prema Sv. Vasiliju Ostroskom, knez Raic trazi oprostaj. Oprostaj i dobija. Oprasta mu se nasilje i knez Raic opet dobija muski porod. To je tada trebao biti kraj nasilju u Ostrogu, ali to je bio tek pocetak; tek kasnije ce Sv. Vasilije u Ostrogu biti svjedok crnogorskog nasilja i nerazumijevanja i vjecne borbe.Za Manastir Ostrog su vezani mnogi istorijski dogadjaji. Napad Numan – pase na ostroski kraj je upamcen po napadu na Manastir 1714. godine, kao i napad Omer pase 1852. godine.U poznatoj bici sa Turcima za spas Ostroga, otac Kralja Nikole, vojvoda Mirko Petrovic, branio je i junacki odbranio Svetiliste sa 24 svoja vojnika tokom Devet Krvavih Dana, zatvoren u dijelu Manastira koji je izgradjen u Stijeni.U Manastiru su se odrzavali mnogi Sabori, koji su oznacavali samo svadju i najavljivali nasilje. Godine 1854, u Ostrogu je organizovan Sabor na kome je ucestovao i knjaz crnogorski Danilo. Rezultat tog Sabora je bila nevidjena hajka protiv Knjaza (zbog navodnog bluda koji je on izvrsio nad zenama u Ostrogu za vrijeme Sabora), sto je bio povod da dio Bjelopavlica, predvodjeni Boskovicima i Vuleticima, organizuju Bunu protiv Knjaza. To je bio skoro uvod u crnogorsko krvoplolice. Vrazegrmci i Pjesivci su tad cak ulazili u Manastir i istjerivali popove. Tada, Knjaz Danilo salje u Bjelopavlice vojsku od skoro sest hiljada vojnika da smiri pobunu Bjelopavlica. Na srecu, nije doslo do krvavog sukoba sa Bjelopavlicima, ali je ostalo nepovjerenje, podjela i mrznja. Sve je kasnije rezultiralo i ubistvom knjaza Danila u Kotoru. Ubio ga je Bjelopavlic – Kadic.
Za Manastir je vezana i prica o bjezanju kralja Petra II Karadjordjevica, aprila 1941, kao i misterija o kraljevskom zlatu. Njemci su zbog toga usli u Manastir istog mjeseca 1941. godine, kada su i uhapsili i odveli igumana Manastira. Nakon toga, oktobra 1942. godine u Manastir dolazi italijanski guverner za Crnu Goru, A.P. Birloli. Godinu dana kasnije, oktobra 1943, Bjelopavlici vec podijeljeni u dva tabora, kao partizani i cetnici, vode bitku za Ostrog. Sa jedne strane Blazo Jovanovic i Nikola Popovic, sa druge Bajo Stanisic i Djukanovic Glavninu jedinica cine ljudi iz Bjelopavlica. Uvijek su se mnoge bitke, a samim tim i nasilje desili u ovoj Stijeni. Kao primjer pomenucu samo ovo: Za vrijeme tog sukoba, kad je Bajo Stanisic bio zabarikadiran sa cetnicima u Gornjem Manastiru, oktobra 1943. godine, za samo jedan dan u sukobu sunarodnika, partizana i cetnika, poginulo je 40 muskaraca u rasponu od 18 do 40 godina. Skoro svi poginuli su bili iz podostroskog kraja: komsije, rodjaci ili prijatelji!O Manastiru su svi culi, culi su i katolici i Muslimani, protestanti i ateisti, i cesto ga posjecivali kao Svetiliste. O ovom crnogorskom dragulju su mnogi i pisali, ali, zanimljivo, kamere su malo zalazile, mogu reci da se na ruci mogu izbrojati prilozi iz tog kraja koji su kamerom zabiljezeni… Osim, ako izuzmemo jedan poduhvat Zivka Nikolica i njegov film “Jovana Lukina” sniman u okolini Manastira. I u tom filmu je, na dosta vulgaran nacin, istaknuto nasilje… Imaju i scene u tom filmu gdje se na neki cudan nacin prikazuje taj kraj. Cinjenice govore da ovo filmsko nasilje nije ostalo nekaznjeno. Glavni akteri ovog filma su dozivjeli velike licne i porodicne tragedije….Cesto sam se pitao da li je nasilje koje je sprovodjeno u Svetilistu u jednom dugom vremenskom razdoblju ostalo – nekaznjeno. Cesto sam pokusao da dam odgovor na to pitanje kroz pogled na podostroski kraj, njegov narod i buducnost. Sluzicu se samo cinjenicama, da opisem podostroski kraj, sad i nekad.Tu je bila Pruga Niksic – Titograd, bio je poduhvat vrijedan znacaja i pamcenja.Ta nekad udobna pruga koja je prolazila kroz zivopisne krajeve brdovite Crne Gore, imala je vise od deset vozova preko dana, sa hiljadama putnika, tona boksita i aluminijuma, piva, gradje, drveta… Tom prugom su se prevozile stotine zemljoradnika sa domacim proizvodima, zdrave hrane i snadbijevali gradjane Niksica, Danilovgrada i Podgorice (tadasnjeg Titograda) sa vocem, povrcem i mlijecnim proizvodaima. Tu je bila i Glava Zete, projekat urbane sredine, u netaknutoj prirodi, zamisljen kao stambeno naselje sa ugostiteljskim objektima, postom, bolnicom, prodavnicama. Tu su bili i Vrazegrmci, podrucje obraslo grmcima koji su eto pobijedili Turke u odlucujucoj bici i po tome dobili ime. U Vrazegrmcima su podignute velike i lijepe kuce, velika skola, stvorila su se lijepa imanja, izgradili se bunari, putevi, vinogradi…Tu je bio i Narod podostroski, nevjerovatno sposoban, zgodan, zeljan dokazivanja, zorenja i pametovanja. Upravljali su Manastirom godinama i decenijama. Igumani bili najvidjeniji cuvari civota Sv. Vasilija Ostroskog (Raicevici, Damjanovici…)…Sto imamo danas? Pruga Niksic – Podgorica je utihnula, vozovi sa putnicima vise ne prolaze, Glava Zete nije ispunila svoju misiju… Ali, sto se desava sa onim sto je najvaznije, a to je Narod.Dje je podostroski Narod?Kazu da se danas na prste mogu prebrojati sve svadbe koje su se desile u tom kraju u posljednjih deset godina. Vise skola je zatvoreno, jer nema djaka. Mnoga sela nestaju, putevi zarastaju u granje, siblje i kupine....U Manastiru nema vise niko iz podostroskog kraja… Zemljoradnici vise ne obradjuju imanja, nema vise kolona sa vocem i povrcem. Podostroski narod, koji je inace vise nego desetkovan, danas je opet podijeljen, ne zna na koju ce stranu…Ukratko, podostroski kraj djeluje zapusteno… Ljudi kazu kada neka nesreca dolazi, da ona ne dolazi sama…Jedne majske noci, 1996. godine, kisovite i maglovite, bio sam na putu za Vrazegrmce. Nalazio sam se u Bogeticima, malom mjestu na putu za Ostrog i Glavu Zete. Kao i uvijek, bacio sam pogled na osvijetljeni Manastir nocu. Osjecaj je bio tuzan i prazan, mozda najprazniji u mom zivotu od kada znam za to Svetiliste. Te noci, mosti Sv. Vasilija Ostroskog nijesu bile u Ostrogu. Odnesene su u Niksic po naredbi klera Srpske Pravoslavne Crkve. Jedan od povoda odnosenja mosti sveca u Niksic je bilo opet nasilje. Trebalo je prekinuti nezapamceni talas niksickog nasilja na ulicama tih godina, ubijanja i samoubijanja. Desetine mladih Niksicana prekidalo je zivot u saobracajnim nesrecama, ulicnim obracunima i porodicnim tragedijama. Tod Majskog dana, hiljade Niksicana, po najvecoj kisi, gledajuci u sveca prvi put na taj nacin, trazilo je odgovor i molilo se za spas od nasilja… Molilo se za buducnost! Drugi povod odnosenja mosti, bila je politicka manipulacija klera Srpske Pravoslavne Crkve sa mostima koje u srcima ljudi izazivaju treptaje. Mosti su nastavile put prema Hercegovini…Koliko god da ima tacaka na mapi Crne Gore, vjerovatno se nece naci ni jedna da se nasilje vise ispoljavalo na pragu nekog svetog mjesta, kao sto je to bio slucaj sa Manastirom Ostrog i Sv. Vasilijem Ostroskim. Nazalost, nasilje nije zaobilazilo Manastir, ali na srecu nije ga i nadvladalo.

Manastir Ostrog

Putovanje do ovog svetilista mozete zapoceti dolaskom u Cetinje. U Cetinju se nalazi jos jedna religijska destinacija Cetinjski Manastir. Cetinjski manastir je sagradjen 1701. godine. Turci su ga vise puta rusili, ali ga je narod ponovo obnavljao. U njemu se cuvaju mosti Sv. Petra Cetinjskog jedne od najsvetlijih licnosti crnogorske istorije. Cetinjski manastir je predstavljao duhovno i politicko srediste crnogorskog naroda.
Put dalje vodi prema Podgorici, a onda pored zelenih polja bjelopavlicke ravnice ka Niksicu, gde se u njegovoj blizini na visini od 900m, smestio manastir Ostrog. Kada se prvi put nadjete pred manastirom Ostrog, prva misao bice vam da to nije ljudskih ruku djelo. Ovaj velicanstveni manastir je smjesten visoko iznad bijelopavlicke ravnice, uklesan u stijene, koje kao da cuvaju vjekvne tajne ovog svetilista. Manastir Ostrog je osnovao mitropolit Vasilije u XVII veku. Najimpresivniji dio manastira je Gornji Ostrog. Ti su smjestene dvije male crkve: gornja crkvica posvecena Svetom Krstu. Druga, donja crkva, u gornjem manastiru posvecena je Vavedenju Bogorodice. Ostrog posjecuju ljudi svih religija i nacija. Ovo svetiliste je jedno od najposecenijih u hriscanskom svetu.

Manastir OSTROG

Manastir Ostrog, Crna Gora
Манастир Острог је манастир православне цркве смјештен уз скоро вертикалну литицу, високо на плГори. Посвећен је Светом Василију Острошком.Налази се надомак Никшића и смјештен је у окомитој стијени, са које се пружа поглед на равницу Бјелопавлића. Основао га је херцеговачки митрополит Василије у 17. вијеку. Он је ту и сахрањен и проглашен свецем чудотворцем. Тијело му почива у ћивоту у пећинској цркви. Сам манастир је обновљен 1923-1926. године, послије пожара, којег су биле поштеђене пећинске црквице. Оне представљају главну споменичку вриједност.Црква Св. Ваведења (у доњем манастирском нивоу) је осликана фрескама крајем 17. вијека. Црква Св. Крста се налази у горњем манастирском нивоу и њу је живописао мајстор Радул прилагођавајући фреске природном облику стијена. Око цркве су конаци и заједно чине објекат складно сједињеним са природним амбијентом. Манастир Острог спада међу најпосјећеније на Балкану. У њега долазе вјерници свих религија из свих крајева свијета.2005. године је између доњег и горњег манастира подигнута и црква светог мученика Станка у којој се чувају његове руке. Мученик Станко је био чобан кога су Турци убили.

HERCEG NOVI

Podignut je na samom ulazu u Bokokotorski zaliv. Obuhvata povrsinu od 235 km2 a u njemu zivi oko 30000 stanovnika. U osobenosti Herceg Novog spadaju i njegova klima i biljni svijet. Tesko da igdje na manjem prostoru postoje vece klimatske razlike nego ovdje, gdje covjek moze istovremeno da uziva u toplom primorskom suncu i da istovremeno na okolnim planinama gleda snijeg. Herceg Novi je inace i grad cvijeca koje su njegovi mornari donosili iz svih krajeva svijeta. Narocito je poznat po mimozi, koja cvjeta usred zime (pocetkom februara) i u ciju se cast svake godine odrzavaju - Dani Mimoze. Medju bogatim kulturno istorijskim spomenicima su i poznate tvrdjave Forta Mare i Spanjola. Ima bogat zavicajni muzej i arhiv. Tu je i pomorski muzej "Kapetana Stumberga" u kome su smjesteni vrlo interesantni modeli starih brodova i drugi predmeti vezani za zivot pomoraca i etnografiju ovog kraja. Jos prije nekoliko decenija je u brosurama inoturoperatora zapisano da je Herceg Novi "kamena slika i remek-djelo civilizacija, ali i raskosna botanicka basta. Svoje bujno mediteransko zelenilo, tu cudnu scenografiju iza "Kapije Boke", stekao je, uglavnom, zahvaljuci generacijama pomoraca koji su s brojnih vijaca donosili sadnice palmi, oleandara, eukaliptusa, agava, kaktusa, bambusa, magnolija i ostalog egzoticnog rastinja. Kao "grad vjecnog zelenila, sunca i skalinada", svojevremeno ga je opisao i nobelovac Ivo Andric, i sam, poput mnogih pisaca, ostavljajuci svoju "jesen zivota" u Herceg Novom.

Utemeljio ga je bosanski kralj Tvrtko I, proljeca 1382. Gradom ce ga naciniti tek njegov nasljednik i sinovac Stjepan Vukcic - Kosaca, poznatiji kao Herceg Stjepan, po kome ce grad i dobiti danasnje ime. Uz susjedni Dubrovnik, Novi ubrzo postaje znacajan privredni, politicki i kulturni centar na moru.

Sem Turaka za njega su se otimali i Spanci, Mleci, Francuzi, Englezi, Rusi, Austrougari... Svaka je imperija i velesila ovdje ostavila znacajne civilizacijske tragove u brojnim fortifikacijskim, ali i sakralnim i drugim gradjevinama. Tako je Herceg Novi danas riznica raznorodnih stilova, od orijentalne arhitekture do baroka. Gradom dominiraju kule Forte mare, Spanjola, Kanli-kula... Sada su to, uglavnom, ljetnje pozornice na kojima se odvijaju programi vec tradicionalnih filmskih, muzickih i pozorisnih festivala. Reprezentativne spomenike i nasljedje iz stogodisnje vladavine Austrougarske predstavljaju tvrdjave na otocicu Mamula, te Prevlaka i Arza na samom ulazu u Bokokotorski zaliv.

Od sakralnih objekata dominatno mjesto zauzima Manastir Savina, jedno od najljepsih zdanja barokne arhitekture na Jadranu, gradnjom Male Crkve zacet jos 1030. godine. Iz vremena mletacke prevlasti znacajno mjesto zauzimaju i Crkve Sv. Jeronima, Sv. Antuna, Sv. Franje, a po znacaju uz njih je i Crkva Sv. Leopolda Mandica, rodjenog Novljanina.

TOPLA

Topla je na sredokraci izmedju Herceg Novog i Igala. Samo ime otkriva da je ovo suncana oaza "zasijana" brojnim spomenicima kulture. U Toploj su se ugnijezdile i crkve Sv. Djordja i Sv. Spasa, u cijoj je blizini i stara skolska zgrada. Pod krovom ovog drevnog kamenog zdanja, obnovljenog 1999. cuva se i uspomena na prve djacke dane crnogorskog pjesnika i vladike Petra II Petrovica NJegosa. Tu, kod kaludjera Josipa Tropovica, buduci pjesnik svjetskog glasa i zacetnik savremene Crne Gore stekao je svoje osnovno skolsko obrazovanje.

IGALO

Ovdje su mnogi dolazili kao beznadezni slucajevi u invalidskim kolicima, a vracali se na vlastitim, zdravim nogama! Igalo je vec decenijama jedno od najpoznatijih ljecilisnih centara kod nas i u svijetu. Sve do sezdesetih godina ovog vijeka bilo je to rijetko naseljeno seoce, da bi u potonjih pet decenija izraslo u gradic koji se prakticno svojim krovovima spojio s Herceg Novim. Iz Igala se brodicima brzo stize na izletista Njivice, Zanjic, te u tajanstvenu Plavu spilju koju su mnogi dozivjeli kao "hram boga mora".
Na dokazano ljekovitom igalskom blatu izgradjen je savremeni Mediteranski zdravstveni centar, u kom odjenom moze da se lijeci i rekreira vise od hiljadu pacijenata. Posebno je cuveno po lijecenju reumatskih oboljenja. Tradicionalno, najcesci korisnici igalskih blagodeti su Skandinavci, narocito Norvezani. Lijek za svoje reumatske i ostale boljke ovdje su trazili i nalazili mnogi znameniti ljudi - krunisane glave, princevi i kraljevi. Cest gost Igala bio je i predsjednik bivse SFRJ, Josip Broz Tito. Za njegove potrebe, uz Institut je izgradjena vila "Galeb", danas rezidencijalni objekat Vlade RCG za visoke goste.

KOTOR BUDVA

Budva se smatra jednim od najstarijih naselja na Jadranu. Legenda, koja svoju potvrdu ima u mnogim grckim mitovima, kaze da je Budvu osnovao Kadmo, sin fenicanskog kralja Agenona. Protjeran iz Tebe stigao je u ove krajeva na volovskoj zaprezi i osnovao Budvu. Ima provrsinu od 122km2 i oko 13000 stanovnika. U njenom sastavu su i Sveti Stefan, Petrovac i jos 31 manje mjesto. Pripada joj 21 km najljepseg dijela nase obale, koja se inace ubraja u najatraktivnije obale svijeta. Na njenom prostoru se nalazi 17 plaza, medju kojima su posebno interesantne: Jaz, Mogren, Slovenska plaza, Becici, Kamenovo, Przno, Sveti Stefan, Milocer i Petrovac. U njenim hotelima je obezbijedjen smjestaj za preko 50000 turista.
Stari budvanski grad lezi na malom ostrvu koje je pjescanim sprudom povezano s kopnom i pretvoreno u poluostrvo. Opasana je bedemom nastalim krajem XV vijeka koji predstavlja srednjovjekovni fortifikacioni sistem s gradskim kapijama, odbrambenim zidovima i kulama. Urbanisticki, grad je sklop uskih ulica i manjih trgova sa vrijednim spomenicima raznih mediteranskih kultura koje se obiljezile njegov razvoj:
- Crkva Sv. Ivana, VII vijek, sa slikama i ikonama mletackih majstora perioda od XV - XVII vjeka. Crkva raspolaze bibliotekom i arhivom u kojima se cuvaju dragocjeni primjerci starih crkvenih knjiga.- Crkva sv. Bogorodice - Marije in punta iz 840. godine. Sagradili su je benediktanci.- Crkva sv. Save nastala je u doba Nemanjica, u XIV vjeku. Prvi put se pominje 1413. godine u povelji Zetskog vladara Balse III.- Crkva sv. Troice - 1804. godine, ispred crkve je grob Stjepana Mitrova Ljubise, istaknutog knjizevnika. Nalazi se ispred Citedele u starom gradu.
Budva je danas metropola turizma, grad teatra, festivala i praznika. Ljetnja pozornica kulturnih zbivanja.

PETROVAC

Petrovac je veoma staro naselje gradskog tipa sto u prvom redu mora zahvaliti svojem polozaju na raskrscu puteva za Budvu, Bar ,Skadarsko jezero i Podgoricu. Rimski mozaici su iz III i IV vijeka. Na njima su zanimljivi motivi: tri ribe sa zajednickom glavom na manjem i dekoracija u vidu ornamentiranih pravougaonika s 12 polja na vecem mozaiku. Radjeni su od kamena u sest boja, a nalaze se u Miristima. Predpostavlja se da su ovi podni mozaice dio vilae rusticae. Petrovac je veoma staro naselje gradskog tipa sto u prvom redu mora zahvaliti svojem polozaju na raskrscu puteva za Budvu, Bar ,Skadarsko jezero i Podgoricu. Rimski mozaici su iz III i IV vijeka. Na njima su zanimljivi motivi: tri ribe sa zajednickom glavom na manjem i dekoracija u vidu ornamentiranih pravougaonika s 12 polja na vecem mozaiku. Radjeni su od kamena u sest boja, a nalaze se u Miristima. Predpostavlja se da su ovi podni mozaice dio vilae rusticae. Stariji naziv za gradic je Lastva, a prvi put se javlja u "Ljetopisu popa Dukljanina" iz XII vijeka. Najstarija naselja bila su na Medinsovom krsu i kod Djurdjeva brda. Lastva se spomnje za kralja Milutina 1307. godine. Naselje uz obalu formira se krajem XVIII vijeka, kad Lastva broji oko 400 stanovnika. Iz srednjeg vijeka brojni su vrijedni, uglavnom sakralni spomenici. Crkve Sv. Tome i Sv. Ilije gradjene su u XIV i XV vijeku. Kasnijim gradjevinskim zahvatima mijenjaju svoj izvorni oblik. Tvrdjavu Kastio podigli su Mlecani u XVI vijeku. U njoj je bio mletacki garnizon, po njoj i naziv Kastel Lastva ili krace Kastio. Najstarija sanitarna zgrada u cijelom kraju bio je Lazaret u Petrovcu iz XVI vijeka. Sluzio je kao karantin i za smjestaj bolesnika u vrijeme epidemija. Sacuvane su zidine Lazareta. U okolici Petrovca ima vrijednih prirodnih znamenitosti i spomenika kulturne bastine. Ispred Petrovca su ostrvca Katic i Sv. Nedjelja. Katic je hrid na kojoj ima nesto vegetacije do je Sv. Nedjelja gola hrid na kojoj je sagradjena zavjetna crkva novcem prikupljenim od mornara, za sretnu plovidbu Ispred Petrovca nalaze se dva ostrvceta: Katic i Sveta Nedjelja, sa crkvicom na hridini, koju je, prema predanju, sagradio moreplovac, koji se, poslije brodoloma, spasao na tom ostrvu.
SVETI STEFAN
Kao nasukana kamena ladja, u središnjem dijelu Budvanske Rivijere "usidrio" se Sveti Stefan. Nekadašnje ribarsko seoce, koje se u spisima prvi put pominje 1442, od 1960. je svjetski poznat grad-hotel sa konfornim vilama i apartmanima. Prema jednom predanju, Paštrovici su naseobinu sagradili blagom otetim od Turaka u 15.vijeku. Stoljecima kasnije, Sveti Stefan bio je i sjedište Paštrovica, a gdje je zasijedao i odluke donosio i njihov sud zvani -bankada. Ova tradicija odrzala se do danas.
Baveci se uglavnom ribarstvom i maslinarstvom, negdašnji zitelji ovog ostrvceta, tjerani tegobnim zivotom i oskuidicama, napuštali su ga i u potragu za boljim zivotom kretali put Carigrada, a kasnije Amerike i daleke Australije. Kraj drugog svjetskog rata ostvrce je docekalo gotovo pusto. Zahavljujuci ideji istaknutioh crnogorskih slikara, poput Lubarde i Milunovica, grad-hotel svoje prve goste primio je prije cetrdeset godina. Ubrzo dobija i titulu jednog od najekskluzivnijih ljetovališta na svijetu. Drzavnici,visoki politicari, inudstrijalci, filmske zvijezde, vrhunski sportisti, uglavnom su njegova klijentela. Narocito u prestiznoj i vec legendarnoj vili "118", gdje dnevni najam doseze i 1.500 dolara.
"...Kao da sam se vratila u grad iz najljepše bajke mog djetinjstva", kazala je za jedne posjete Svetom Stefanu italijanska filmska diva Sofija Loren.

KOTOR

Stari kotorski grad je jedna od najbolje sacuvanih srednjevjekovnih urbanih cjelina ovog dijela Mediterana, koja je uspjela da odrzi svoju srukturu tipicnu za gradove od 12. do 14. vijeka. Asimetricni sklop uskih ulica i trgova obiluje brojnim vrijednim spomenicima srednjevjekovne arhitekture koji su doprinijeli, pored ostalih ljepota, da Kotor bude uvrsten u UNESCO-ov spisak "Svjetske prirodne i kulturne bastine". Kulturno nasledje ovog grada cine gradjevine posebne po arhitektonskom stilu i jedinstvenom uklapanju u ambijent. Kao svjetska vrijednost sacuvan je fortifikacijski sistem Kotora koji cine zid duzine 4,5 km, visine do 20 m i sirine do 15 m i zastita s mora. Bedemi su zaceti jos u ilirsko doba i razvijani sve do XVIII vijeka. Od troje gradskih vrata najstarija su "juzna", dijelom nastala u IX vijeku, dok su "Sjeverna" i "Glavna" sagradjena u stilu renesanse polovinim XVI vijeka. Reprezentativni spomenik romanske arhitekture na Jadranu predstavlja velelepna kotorska katedrala Svetog Tripuna, podignuta u 1166. godine, izgradjena na ostacima ranijeg hrama iz IX vijeka. U njoj se nalaze ostaci fresaka iz XIV vijeka i bogata riznica sa djelima domaceg i venecijanskog zlatarstva od 14. do 20. vijeka. Pored katedrale, u prostoru grada sacuvana je bogata bastina sakralne arhitekture od 12. do 20. vijeka:
- Romanicka crkva Sv. Luke sagradjena za vrijeme vladavine velikog zupana Nemanje i njegovog sina Vukana 1195. godine;- Romanicka crkva sv. Ane s kraja 12. vijeka, s freskama iz 15. vijeka;- Romanicka crkva sv. Marije iz 1221. godine. U njoj se nalaze ostaci monumentalnog fresknog slikarstva, kao i ranohriscanski baptisterijci;- Goticka crkva sv. Mihovila sagradjena na ostacima benediktanskog samostana iz 7. vijeka, s freskama iz 15. vijeka;- Crkva Sv. Klare iz 14. vijeka, sa izuietno lijepim mramornim oltarima, radom Franceska Cabiance iz 18. vijeka;- Crkva Gospe od Zdravlja, 15. vijek;- Pravoslavna crkva sv. Nikole, s pocetka 20. vijeka, s bogatom zbirkom ikona.
U gradu se nalaze i mnogobrojne palate: palata Drago, s gotskim prozorima iz 15. vijeka; palata Bizanti iz 17. vijeka; palata Pima, s tipicnim oblicima renesanse i baroka, 16. vijek; palata Grubonja, sa ugradjenim grbom stare kotorske apoteke, osnovane 1326. godine; palata Grigurina iz 18. vijeka, danas zgrada Pomorskog muzeja, kao i Sat kula iz 16. vijeka, pored koje se nalazi srednjevjekovni stub srama.

DOBROTA

Razvijala se uz Kotor i dijelila njegovu sudbinu do 1704.godine, kad je, milošcu Mlecana, postala autonomna opština. Kao nasobina duz sedam kilometara obale, pominje se još u 12 vijeku. Nekoc je imala najviše jedrenjaka duge plovidbe i zahvaljujuci svojim kapetanima bila jedno od najbogatijih mjesta u Boki. O njihovim prekookeanskim avanturama i danas svjedoce brojne palate i hramovi, gradeni u stilu baroka od 17. do 19.vijeka. Najstariji spomenici Dobrote su crkve sv. Ilije i Gospe od Milosrda iz 14.vijeka. A, svojom monumentalnošcu posebno se ovdje istice crkva Sv. Eustahija iz 18.vijeka sa bogatom riznicom u kojoj se cuvaju brojne dragocjene slike, crkveni obredni predmeti, ali i ratni trofeji iz borbi protiv Turaka na kopnu i moru. Oltar ove crkve od prije desetak godina krasi i impozantan mozaik površine stotinjak kvadrata, rad istaknutog hrvatskog umjetnika Ede Murtica.

PERAST
Nalazi se 12 km zapadno od Kotora i predstavlja najbolje sacuvanu baroknu cjelinu Jadrana. Grad uspon dozivljava u 17. i 18. vijeku uporedo sa jacanjem svoje mornarice. U to vrijeme nastale su i najljepse gradjevine u ovom utvrdjenom gradu. Palate cuvenih pomorskih kapetana iz ovog kraja pripadaju baroknom stilu i nastale su u vrijeme cvjetanja pomorstva. Medju njima se isticu Bujoviceva iz 1693. godine, Zmajevica, Badovica i Smekja.Od spomenika kulture izdvajaju se:
- Crkva sv.Nikole nastala u periodu 15.-17. vijek. Ima bogatu crkvenu riznicu.- Parohijska crkva cija je izgradnja zapoceta 1740. godine po projektu venecijanskog arhitekte Djuzepea Beatija. Izgradjeni su samo zvonik i apsida, dok je oblik crkve u cjelini poznat zahvaljujuci sacuvanoj drvenoj maketi.- Crkva sv. Djordja podignuta na ostrvu ispred Perasta. Pripadala je benediktanskom manastiru sagradjenom u 12. vijeku.- Crkva Gospe od Skrpjela, barokna crkva sagradjena 1630. godine na vjestackom ostrvu ispred Perasta, na kojem je 1452. postojala mala kapela. Posjeduje bogatu muzejsku zbirku likovnih djela italijanskih majstora. Crkvu je sa 68 slika ukrasio Tripo Kokolja, slikar iz Perasta - najpoznatije ime naseg baroknog slikarstva sa kraja 17. vijeka.

PRCANJ
Pod imenom Perzano ili Persano, Prcanj se pominje u 13.vijeku i zavicaj je cuvenih bokeških ratnika, ali i vještih pomoraca koji su još u 17.vijeku odrzavali prvi poštanski saobracaj izmedu Venecije i Carigrada... Danas je prcanj riznica više kultuirnoistorijskih spomenika koji svojom arhitekturom i kulturnim blagom zadivljuju posjetioce. Medju njima je posebno dominantna Zupna crkva, posvecena rodenju Bogorodice na padini Vrmca, inace i najveca u Boki Kotorskoj. Od tesanog korucuilanskog kamena gradena je po zamisli mletackog arhitekte Bernadina Makarucija od 1789. Danas su uz crkvu i biste NJegosa, Andrije Zmajevica, Josipa Juraja Štrosmajera, Andrije Kacica-Miošica, Franja Ucelinija, te Joza Ðurovica kapetana i voda narodnog preporoda u Boki, kao i cuvenog Iva Vizina, pomorca koji je oplovio svijet...
Osim raskošne starine, Prcanj danas plijeni atraktivnim mediteranskim ambijentom i prelijepim plazama.

RISAN
Nastao sredinom 3.vijeka prije naše ere, Risan se smatra najstarijim gradom u Boki. Sudeci po antickim napisima, utemeljili su ga pripadnici ilirskog plemena Risoniti. Prema predanjima, bio je središte pomorstva, zanatstva i trgovine ilirske drzave. A po legendi, pred naletom Rimljana, ovdje se sklonila ilirska kraljica Teuta. No, kako Risinium nije odolio, naovodno se je ocajna Teuta skocila u more i tako skoncala.
Dolaskom Rimljana, grad nije nestao. Naproitiv, postao je centrom rimske provincije i dobio status municipija. Iz tog perioda i poticu ostaci palata, gradenih od prelijepog grckog mermera, ukrašavane skulpturama i raskošnim mozaicima. Tako su u jednoj palati iz 2.vijeka otkriveni mozaici koji se ubrajaju u najljepše evropske spomenike ove vrste! Risanski mozaici inace su višebojni. A najljepši medu njima predstavlja figuru HIpnosa, boga sna blazeno usnulog u svom lezaju. Znalci tvrde da je ovo jedina mozaicna figura bozanstva sna u svijetu!
Na raskrsnici puteva, uz cuvenu bolnicu za koštana oboljenja, zaduzbinu mještanina Vasa Cukovica, te uz hotel "Teuta", Risan je i primamljivo turisticko mjesto na mapi Boke Kotorske.

Na putu hodočasnika od Nikšića do Egejskog mora

Sva čuda Nektarija Eginskog

Kapija manastira Prohor Pčinjski

Crkva Svetog Nikole na Eginu

Bratstvo pravoslavne omladine svetog Vasilija Ostroškog iz Nikšića nedavno je organizovalo jedno vrlo neobično pokloničko putovanje u Grčku, tačnije na ostrvo Eginu u Egejskom moru, dvadesetak kilometara udaljenom od Atine. Cilj putovanja više od četrdeset članova Bratstva bio je poklonjenje moštima jednog od najvećih savremenih svetitelja u pravoslavlju svetom Nektariju Eginskom, koji, za ceo pravoslavni svet, predstavlja isto što i za nas sveti Vasilije Ostroški. Pored Egine na ovom putu nikšićko Bratstvo je obišlo i veliki broj drugih hrišćanskih svetinja, kao što su manastir Prohor Pčinjski, potom velelepni hramovi i crkve u Atini, Solunu i Ohridu, čuveni manastiri na Meteorima i još mnogo šta.
U grčkoj prestonici smestili smo se u elitnom hotelu ''Delfi'', koji se nalazi u samom centru grada. Tokom trodnevnog boravka zaista je bilo lepo videti Akropolj, Olimpiju, hram cara Konstantina, sedište Atinske arhiepiskopije i još mnoge druge spomenike antičke i hrišćanske kulture. Naš boravak poklopio se i sa utakmicom Lige šampiona u fudbalu ''Panatenaikos'' - ''Arsenal'', pa smo se tako sasvim slučajno na Plaki upoznali i sa grupom navijača ''tobdžija sa Hajberija'' koji su nam ispričali standardnu englesku navijačku priču o svom životu. Pedesetogodišnji Džo, sa tetovažom ''Arsenalovog'' grba na levoj ruci i konzervom piva u drugoj, reče da će u Kupu Uefa svim srcem navijati za ''Partizan'' protiv, njemu omrznutog, engleskog kluba ''Midlsbroa''.

Četvrti dan putovanja i odlazak na ostrvo Eginu bio je božanski uzvišen osećaj. Nakon jednočasovne vožnje brodom od Atine do ostrva, na doku nas je prvo dočekala autentična bela, kao snegom prekrivena, Crkva sv. Nikole iz 19. veka, rađena u specifičnom mediteranskom stilu. Odatle je put dalje išao pravo u srce ostrva gde se u ambijentu netaknute prirode visoko u nebeskom plavetnilu uzdiže veličanstveni hram svetog Nektarija Eginskog. Ispred ovakvih svetinja čoveku prosto zastaje dah, a tome u prilog idu i reči jednog od organizatora našeg puta sveštenika Slobodana Jokića.
- Čuda koja su se dešavala još za života svetog Nektarija, a naročito posle njegove smrti, svedočanstvo su da Bog dela u istoriji i da nikada ne zaboravlja svoj narod i svoje svete. Ovaj svetitelj rođen je 1. oktobra 1846. u mestu Silivrija u Trakiji. Na krštenju 15. januara 1847. godine dobio je ime Anastasije i još od malih nogu počeo je da izučava knjige i prosvećuje se duhom božijim. Kao mladić u manastiru Nea Moni primio je monaški postrig, dobivši ime Lazar, a potom ga je zbog velikih zasluga mitropolit Hios Grigorije rukopoložio u čin đakona. Njegovo svešteno ime od tada je Nektarije i pod tim imenom upoznaće ga ceo svet. Nakon završenog Bogoslovskog fakulteta u Atini postao je veliki arhimandrit Aleksandrijske crkve, a tačno 15. januara (na dan svog krštenja) 1889. godine rukopoložen je u čin arhijereja i dobija titulu mitropolita. Međutim, zbog zdravstvenih problema 1908. preselio se na Eginu i u manastiru Uspenja presvete Bogorodice proveo ostatak ovozemnog života moleći se Bogu i razvijajući svest o moralnom savršenstvu što ga je ispunjavalo spokojstvom i blaženstvom. Zajedno sa još tri monahinje na ostrvu je osnovao ženski manastir Svete trojice gde se i danas nalaze njegove čudotvorne mošti. Sveti Nektarije Eginski upokojio se 9. novembra 1920. godine - zaključio je Jokić.
Bratstvo pravoslavne omladine svetog Vasilija pred hramom svetog NekterijaKao što veliki broj vernika dolazi u Ostrog i traži utehe, isceljenje i neposredni odnos sa svetim Vasilijem, tako se isto dešava i na Egini. Pojedini su još više osetili ovu povezanost preko bivšeg igumana manastira Ostrog arhimandrita Lazara, koji je u svojoj bolesti imao neverovatnu želju i ljubav da ode na Eginu i pokloni se moštima svetog Nektarija Eginskog. Nažalost, želja oca Lazara se nije ispunila. Ovaj sveti čovek je na svom hodočasnom putu zbog teških zdravstvenih problema zadržan na VMA u Beogradu gde se nedugo zatim i upokojio 2000. godine. Na identičan način upokojio se i sveti Nektarije Eginski koji je takođe pred kraj života krenuo na jedno hodočasno putovanje koje nije završio, jer je zbog bolesti zadržan u atinskoj bolnici Aretejon gde je preminuo. Predanje kaže da su se na bolničkom krevetu na kojem je bolovao sveti Nektarije kasnije događala mnoga čuda. Neki ljudi koji su posle njega ležali u istoj postelji izlečili su se, verovatno voljom božjom, od neizlečivih bolesti, a slične stvari, prema nekim izvorima, dogodile su se i na VMA u Beogradu.
Posle povratka sa Egine još jedan dan proveli smo u Atini sabirajući utiske sa ovog svetog ostrva. U međuvremenu, vođa našeg puta otac Boris Brajović priredio nam je spektakularan poslepodnevni izlet. Naime, njegova kuma, gospođa Rena Karajani, jedna od najbogatijih žena u Atini, ugostila je sve članove Bratstva u svojoj vili koja se nalazi na vrlo atraktivnoj i egzotičnoj plaži, 76 kilometara udaljenoj od Atine, u malom mestu zvanom Legrena. Gospođa Karajani najpre nam je omogućila kupanje na njenoj privatnoj plaži, a potom i pripremila ručak gde je dominirala tradicionalna grčka kuhinja, morski plodovi, puževi i razni riblji specijaliteti. U tom ambijentu čovek bi mogao da uživa danima, ali već sledećeg jutra, nakon pozdrava i duboke zahvalnosti gospođi Karajani, naš put je vodio pravo u Kalambaku, malo turističko mesto u podnožju veličanstvenih Meteora.
Manastir sveti Stefan na MeteorimaOvo čudo prirode isklesano od strmih litica na kojima su podignuti zadivljujući manastiri kod svakog od nas izazvalo je neverovatan osećaj poštovanja, divljenja i neverice da tako nešto uopšte i može da postoji. Od 24 manastira rasuta po zastrašujućim stenama danas je otvoreno svega šest od kojih je svakako najpoznatiji Veliki Meteori.
Bratstvo je posetilo i ženski manastir Sveti Stefan koji je podigao Srbin, Antonije Meteorski, a pretpostavlja se da je stena na kojoj se uzdiže hram bila naseljena monasima još pre 1200. godine. Monahinje su u njega došle tek posle Drugog svetskog rata kada je većina monaha izginula, pa je sestrama dozvoljeno da dođu i održavaju ga kako se ne bi zatvorio. Na kraju, spuštajući se strmim serpentinama, u manastiru Svetog Nikole videli smo i poznate freske čuvenog kritskog umetnika Teofana.
Prolazeći kroz prelepe predele severne Grčke, negde na pola puta, u tišini jedne listopadne šume, zaustavili smo se kako bismo obišli i čudotvorni izvor svete Petke, koji u maloj pećini pod zemljom leži sakriven daleko od naseljenih mesta. Kroz uski i minijaturni prolaz dužine desetak metara, vlažnim kamenim stepenicama, jedno po jedno, silazili smo do svete vode za koju se tvrdi da je izuzetno lekovita i da posebno pomaže nerotkinja
U kasnim popodnevnim satima stigli smo u Solun. Odmah po dolasku u hramu sv. Dimitrija poklonili smo se moštima istoimenog svetitelja. Crkve sv. Sofije i sv. Grigorija Palame takođe su bile vrlo interesantne za razgledanje, kao u krajnjem i ceo ovaj grad koji na prvi pogled ima neke sličnosti i pomalo podseća na Beograd.
Poslednja odrednica na ovom vrlo uzbudljivom putovanju bio je Ohrid, grad u kojem zaista ima šta da se vidi. Poseban utisak ovde ostavlja čuvena Crkva svetog Nauma u kojoj je dugo godina episkop ohridski bio i naš čuveni vladika Nikolaj Velimirović. U potpunom miru i tišini vladika je ovde dobijao inspiraciju za svoja dela. Međutim, danas autentični ambijent i tišinu u kojem se nalazio Sveti Naum narušavaju ugostiteljski objekti koji su praktično opkolili crkvu. Odlazeći sa ovog svetog mesta, po dolasku u centar Ohrida, usledila je kraća vožnja brodom, a potom smo pristali u malo naselje Kaneo. Baš tu, na jednoj strmoj litici kraj obale, obasjana sunčevim zracima i okružena nebeskim plavetnilom, uzdiže se Crkva svetog Jovana za koju naš vodič kaže da je podignuta u trinaestom veku, ali da je ktitor nepoznat. Nedaleko odatle nalazi se i vrlo zanimljiva Crkva svetog Klimenta gde smo se poklonili moštima ovog sveca i osnivača slovenske pismenosti. Ipak, jedna od najinteresantnijih svetinja u Ohridu je Crkva svete Sofije koja je tokom turskih osvajanja bila pretvorena u džamiju, a kasnije ponovo vraćena u crkvu. Međutim, tokom restauracije jedan deo džamije je sačuvan, a on se i danas može videti.
Tokom našeg boravka u Ohridu primetili smo jedan vrlo ružan odnos Makedonaca prema verskim objektima. Naime, u većini crkava u ovom gradu ulaz se naplaćuje sto denara ili 1,6 evra, a u crkvi Bogorodice Perivlepte bili smo zgroženi kada smo videli i to da se za pripratom puši i pije alkohol. Da stvar bude gora, sve to radi žena koja nam se prvo predstavlja kao magistar teologije, a potom počinje da nas vređa kada saznaje da dolazimo iz Srbije i Crne Gore. Ne želeći da se upuštamo u bilo kakvu raspravu, napustili smo crkvu pitajući se da li je moguće da je ovakvu sudbinu doživela Bogorodica Perivlepta koju je još 1295. godine podigao veliki vizantijski heterijarh Progon Zgur, zet čuvenog cara Andronika Drugog.

Pljevlja

Pljevlja je grad na sjeveru Crne Gore, na samoj tromeđi sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom. Kroz ovaj grad protiču rijeke Ćehotina i Breznica, a u neposrednoj njegovoj blizini se nalazi i planina Ljubišna. To je treća po površini općina u Crnoj Gori. Geografski gledano, Pljevlja pripada Legenda kaže da su Pljevlja dobila ime po pljevi koju je vjetar raznosio po gradu sa bogatih manastirskih imanja na kojima se razvijalo žito. Bogatstvu grada je pored trgovine i karavanskog puta za Carigrad, značajno doprinosilo i rudarstvo. U rudniku «Šuplja Stijena» olovo i cink su vadili još Sasi. Pljevljaci su, prvo preko Dubrovnika a kasnije i sami, u Italiju, u znatnim količinama izvozili kože, vosak, olovo, živu...području Sandžaka.

U svojoj historiji Pljevlja su se ranija zvala Breznica, a od 1430. godine pomenuto je sadašnje ime Pljevlja. U okolini Pljevalja bilo je razvijeno rudarstvo, a značajan poticaj razvoju naselja dali su putevi u Polimlju koji su prolazili kroz novo naselje. U srednjem vijeku Pljevlja je karavanska stanica i zajedno sa trgom Prijepolje Pljavlja je najjače trgovačko naselje u Polimlju. Područje Pljevalja pripadalo je bosanskoj državi od 1373. Pljevlja je u posjedu roda Kosače. Istaknutu ulogu u Pljevljima imali su trgovci Tvrtkovići, Petkovići i Novakovići. U Pljevljima se nalazi određen broj vjerskih objekata. U okolini Pljevalja se nalazi manastir Svete Trojice, a u gradu je crkva Svete Petke. Najpoznatija džamija je ubjedljivo prelijepa Husein-pašina džamija, jedan od najznačajnijih kulturno-historijskih spomenika u Crnoj Gori (nedavno je izvršeno renoviranje).